احتمالا نام سنگ روزتا را شنیدهاید. این سنگ یکی از مشهورترین اشیاء موزه بریتانیا است، اما در واقع چیست؟ سنگ روزتا یکی از مهمترین اکتشافات تاریخ باستان شناسی است. این تخته سنگ در دوره بطلمیوسی ایجاد شد و در پایان قرن ۱۸ دوباره کشف شد. با کشف سنگ روزتا، متخصصان توانستند هیروگلیفهای مصر باستان (یک سیستم نوشتاری که از تصاویر به عنوان نشانه استفاده میکرد) را رمزگشایی کنند و بتوانند اسرار تمدن باستان را آشکار کنند.
مردی که این دستاورد را به دست آورد، محقق فرانسوی ژان فرانسوا شامپولیون بود. با وجود اینکه این اثر توسط فرانسویها کشف شد، در نتیجه رقابت بین فرانسه و بریتانیا در دوران ناپلئون، به موزه بریتانیا برده شد.
سنگ نوشته ی روزتا که به گفته ی برخی مورخان، بزرگترین سنگ نبشته جهان محسوب می شود، لوحی است که قدمت آن به 196 سال پیش از میلاد بر می گردد. روی این لوح به خط هیروگلیف، خط دموتیک و خط یونانی باستان نوشته هایی وجود دارد که بر اساس اسناد موزه بریتانیا، نوعی حکم است که از طرف یک شورای روحانیت برای تایید موفقیت و ستایش بطلمیوس پنجم صادر شده است.جنس سنگ روزتا، از سنگ گرانیت است و وزنی حدود 800 کیلوگرم دارد.
شاید تصور کنید که متن روی سنگ روزتا استون باعث شهرت این سنگ شود. اما در واقع متن حکاکی شده روی این سنگ، تاثیر زیادی در شهرت این سنگ نداشته است. در واقع می توان گفت نحوه نگارش متن روی این سنگ اهمیت زیادی برای مورخان داشته است و از همین رو سنگ روزتا مصر، مورد توجه زیادی واقع شده است.
متن سنگ روزتا به سه خط هیروگلیف، دموتیک و یونانی باستانی نوشته شده است. هیروگلیف یکی از زبان های رایج در مصر باستان بوده که فراعنه، کاهنان و دیگر مقامات رده بالا در مصر، از آن برای نوشتن متون مقدس استفاده می کردند. علائم نوشتاری این خط درباری، تا سال ها برای مورخان به صورت یک راز باقی مانده بود و همین موضوع باعث شده بود که متونی که به این خط نوشته شده اند، قابل رمزگشایی نباشند.
در سنگ نوشته مشهور روزتا یک متن به سه زبان نوشته شده است و همین موضوع به مورخان کمک کرد که به کمک خطوط دموتیک و یونانی باستان، ژان-فرانسوا شامپولیون، دانشمند فرانسوی، اولین کسی بود که توانست خط هیروگلیف را رمزگشایی کند. خط و زبان دموتیک، به صورت رسمی در مصر و توسط عامه مردم استفاده می شود. خط یونانی باستان نیز از خط های رایج و متداول در آن زمان بوده و از همین رو راحت تر رمزگشایی شدند.
کتیبه روی سنگ روزتا حکمی است که توسط شورایی از کشیشان به تصویب رسیده است که در آن آیین سلطنتی بطلمیوس پنجم ۱۳ ساله در اولین سالگرد تاجگذاریش را تأیید میکند و همچنین در مورد دستاوردها و اقدامات پادشاه سخن گفته است و در اصل یک پوستر تبلیغاتی حک شده بر روی سنگ در ستایش شاه جوان آن زمان است.
بر اساس متن نوشته شده روی سنگ روزتا، یک نسخه مشابه از این بیانیه قرار بود در هر معبد بزرگی در سراسر مصر نصب شود و راهبان باید یه آن ادای احترام میکردند. این که آیا این اتفاق افتاده است یا خیر، هنوز مشخص نیست، اما نسخه هایی از همان فرمان دو زبانه و سه خطی اکنون پیدا شده و در موزههای دیگر قابل مشاهده است. بنابراین، سنگ روزتا یکی از سنگنماهایی است که تولید انبوه داشته و برای انتشار گسترده توافقنامهای طراحی شده است. این قطعه سنگ، شامل ۱۴ خط به خط هیروگلیف، ۳۲ خط به زبان دموتیک و ۵۳ خط به زبان یونانی باستان است در واقع، متن روی سنگ کپی نمونه اولیهای است که حدود یک قرن زودتر در قرن سوم قبل از میلاد ساخته شده است. فقط تاریخ و اسامی آن عوض شده است!